Një pikë kthese për demokracinë e Turqisë

Arrestimi i kryebashkiakut të Stambollit nuk ka të bëjë vetëm me një burrë – ka të bëjë nëse Turqia do të rrëshqasë më tej drejt sundimit autoritar. Rezultati do të përcaktojë vendin për brezat që do të vijnë.

Bilal Bilici është deputet i parlamentit turk, duke përfaqësuar provincën Adana në Asamblenë e Madhe Kombëtare nga Partia Popullore Republikane.
Arrestimi i kryebashkiakut të Stambollit Ekrem İmamoğlu në orët e para të 19 marsit, vetëm disa ditë përpara emërimit të tij zyrtar si kandidat presidencial për opozitën kryesore, Partinë Popullore Republikane (CHP), shënon një përshkallëzim të ri dhe alarmues në rrëshqitjen e vazhdueshme demokratike të Turqisë.
Kjo nuk është një ngjarje e izoluar – as nuk është procedurë ligjore legjitime.

Është një lëvizje e llogaritur e krijuar për të eliminuar një nga figurat më të njohura të opozitës në vend dhe për të dërguar një mesazh të qartë për të gjithë ata që guxojnë të sfidojnë Partinë për Drejtësi dhe Zhvillim (AKP) në pushtet: Mospajtimi nuk do të tolerohet.
Edhe koha e ndalimit të İmamoğlu nuk është rastësi, pasi kushtet e brendshme dhe ato ndërkombëtare ishin të favorshme për AKP-në për të kryer goditjen e saj të paprecedentë me pasoja minimale. Kjo ishte koha për të goditur.
Në skenën globale, kthimi i Presidentit të SHBA Donald Trump ka krijuar një klimë ku liderët autokratë ndihen të guximshëm. Dhe historia e tij e mbylljes së syve ndaj prapambetjes demokratike sugjeron se Uashingtoni nuk do të sfidojë veprimet e Turqisë, pasi i jep përparësi shqetësimeve gjeopolitike mbi të drejtat e njeriut.
Për më tepër, zhvillimet e fundit në Siri kanë parë që rëndësia strategjike e Turqisë të rritet në mënyrë dramatike. Pas rënies së regjimit të Asadit dhe dëbimit të Iranit nga zonat kyçe, Turqia ka fituar terren të rëndësishëm dhe SHBA-ja ka nevojë për bashkëpunimin e saj në stabilizimin e rajonit – veçanërisht në kundërshtimin e ndikimit të Iranit në kuadrin më të gjerë të sigurisë në Lindjen e Mesme.

Me një konflikt të mundshëm që përfshin Iranin në afërsi, Uashingtoni nuk ka gjasa të rrezikojë të largojë Ankaranë lidhur me arrestimin e një lideri opozitar.
Udhëheqësit evropianë, gjithashtu, janë në një pengesë.

Me mundësinë e shkëputjes së SHBA-së nga siguria evropiane, Turqia – që mburret me ushtrinë e dytë më të madhe të NATO-s – është bërë edhe më kritike në qëndrimin mbrojtës të Evropës kundër Rusisë. Qeveritë e BE-së, tashmë duke luftuar për të rikonfiguruar strategjitë e tyre të sigurisë pas luftës në Ukrainë, mund të mos jenë në gjendje të përballojnë provokimin e Turqisë. Dhe ndërsa ata mund të lëshojnë deklarata shqetësimi, ata ka të ngjarë të hezitojnë të imponojnë pasoja reale, duke i dhënë AKP-së besim të mëtejshëm se mund të veprojë pa pasoja domethënëse.
Brenda vendit, arrestimi kishte për qëllim të parandalonte kandidaturën zyrtare presidenciale të İmamoğlu. Këtë të dielë, më 23 mars, CHP ishte caktuar të zhvillonte zgjedhjet paraprake, ku pritet të marrin pjesë mbi 1 milion anëtarë partiakë. Pjesëmarrja do të kishte forcuar legjitimitetin e İmamoğlu si kandidati kryesor i opozitës, duke krijuar një formë imuniteti të pashkruar kundër persekutimit politik.
Edhe për AKP-në – e udhëhequr nga presidenti Recep Tayyip Erdoğan për më shumë se dy dekada tani – burgosja ose skualifikimi i një kandidati zyrtar presidencial të mbështetur nga një mandat kaq dërrmues do të ishte i vështirë për t’u gëlltitur. Është një taktikë që shihet më shpesh në Rusi, Bjellorusi apo Venezuelë – jo në një vend që ende pretendon të jetë një demokraci.
Dhe vendimi i CHP-së për të shpallur İmamoğlu-n si kandidat të partisë, shkaktoi alarm brenda partisë në pushtet. Duke ditur se momenti i tij politik do të rritej vetëm në vitet para zgjedhjeve të 2028-ës, AKP-ja lëvizi me shpejtësi dhe në mënyrë agresive. Por vendimi i tyre për të vepruar tani – përpara se İmamoğlu të mund të konsolidonte mbështetjen e tij – tregon se sa shumë i frikësohen kandidaturës së tij.
Në fakt, urgjenca e tyre tradhton dobësinë e tyre: AKP nuk është aq e fortë sa duket. Nëse do të kishte besim në dominimin e saj elektoral, nuk do të kishte pasur nevojë të shtypte İmamoğlu-n që herët.
Në teori, eliminimi i kryebashkiakut të Stambollit tre vjet përpara zgjedhjeve do të zbutte gjithashtu reagimin e publikut kundër vendimit. Inati publik – dhe zemërimi – janë në kulmin e tij tani. Nëse zgjedhjet do të mbaheshin muajin e ardhshëm, apo edhe gjashtë muaj nga tani, İmamoğlu do të fitonte një fitore dërrmuese. Megjithatë, ndërsa zemërimi publik dhe tubimi rreth İmamoğlu do të krijojnë disa telashe për AKP-në në një afat të shkurtër, me tre vjet të tjerë, ata shpresojnë se do të zbehet me kalimin e kohës.

Për më tepër, kjo shtypje parandaluese është krijuar për të dekurajuar figurat e forta të opozitës nga ngritja e ofertave domethënëse presidenciale. Nëse İmamoğlu mënjanohet me sukses, kandidatët e tjerë të mundshëm të opozitës do të frikësoheshin – ose kështu shkon mendja – pasi çdo sfidues që përbën një kërcënim serioz për AKP-në do të përballej me pasoja të ngjashme.
Arrestimi i İmamoğlu është vetëm i fundit në një varg të gjatë sulmesh ligjore të motivuara politikisht kundër tij. Që nga marrja e detyrës në vitin 2019, ai është përballur me mbi 90 hetime, duke filluar nga akuzat për korrupsion dhe ryshfet deri tek akuzat absurde për mbingarkimin e autobusëve publikë gjatë Covid-19. Revokimi i diplomës së tij të universitetit vetëm një ditë para arrestimit të tij ishte thjesht gozhda e fundit në arkivolin e kandidaturës së tij presidenciale – një përpjekje e hapur për ta skualifikuar atë nga kandidimi.
Megjithatë, ndalimi i njëkohshëm i mbi 100 kolegëve të kryetarit të bashkisë në një operacion gjithëpërfshirës tregon qartë se goditja nuk kufizohet vetëm tek ai – ajo synon të çmontojë të gjithë rrjetin e tij politik. Dhe kjo pason arrestimet e mëparshme të kryebashkiakëve të qarkut CHP nga bashkitë kryesore të Stambollit.
Ky moment kërkon veprim urgjent, të koordinuar. Opozita duhet të qëndrojë e bashkuar, duke e kanalizuar pakënaqësinë publike në veprime të organizuara politike, pasi protestat masive, sfidat ligjore dhe përpjekjet në bazë do të jenë kyçe për t’iu kundërvënë këtij tejkalimi autoritar.
Arrestimi i İmamoğlu nuk ka të bëjë vetëm me një njeri. Bëhet fjalë nëse Turqia do të mbetet një demokraci apo do të rrëshqasë më tej drejt sundimit autoritar. Rezultati i kësaj lufte do të përcaktojë të ardhmen e vendit për brezat që do të vijnë/ Politico.eu