Filozofi i mirënjohur francez, Bernard-Henri Levy: “Pandemia dëshmoi domosdoshmërinë e Europës”
“Ka kaluar një vit që nga momentet kur intelektualët më të njohur të Evropës, Bernard-Henri Levy, erdhi në Athinë dhe interpretoi monologun e tij “Po kërkoj Evropën” në Teatrin Pallas” nis intervistën eskuzive gazeta e mirënjohur greke Ekathimerini me filozofin francez.
Pranë të madhit dhe të fuqishmit por në të njëjtën kohë një mbrojtës i të dobëtit, ai është një socialist kundër komunizmit, një përkrahës i Perëndimit, Sh.B.A dhe NATO-s ndërsa është edhe një mik i ngushtë i luftëtarëve të lirisë në Bangladesh.
Ai vetë është një luftëtar për parimet humaniste që beson me zell se të gjithë duhet të mbrojnë idetë themeluese të kulturës perëndimore pa ndonjë kualifikim, Levy foli së fundmi me Kathimerini për ndryshimet themelore që u janë shkaktuar popujve dhe shoqërive në të gjithë globin nga kjo epokë e re e pandemive që befas e kanë prekur atë.
Intervista e plotë:
Një miliard njerëz tani janë të bashkuar në frymë duke jetuar në karantinë dhe duke u dashur të përballen me sensin se një pandemi mund të thërrasë vuajtjet e urisë, luftës dhe vdekjes. Çfarë shërimi do të sugjeronit për këtë gjendje kolektive të mendjes së burgosur?
A jeni i sigurt se ata janë të bashkuar në frymë? A nuk janë ata, përkundrazi, plotësisht të izoluar, të shkëputur nga njëri-tjetri dhe duke e konsideruar çdo fqinj si një kërcënim të mundshëm? Sigurisht që ka solidaritet. Sigurisht që janë këta mjekë dhe infermierë të mrekullueshëm që e vënë jetën e tyre në rrezik për të mbrojtur tonën. Por, sa i përket pjesës tjetër, nuk e di… Një “të bashkuar në izolim ” duket kontradiktore! Dhe “i bashkuar në karantinë” më duket paradoksale dhe absurde! Nuk po them se nuk është e nevojshme. Unë nuk jam ekspert, nuk jam mjek, dhe besoj ekspertët dhe mjekët kur thonë se është e nevojshme dhe se duhet ta pranojmë këtë distancim të ri shoqëror. Por le të mos i përziejmë shkencën me politikën. Unë ua lë mjekësinë mjekëve, por kam një lloj sens të përbashkët – dhe nuk pranoj iluzionin të pretendoj se “distancimi shoqëror” mund të thotë dhe të jetë një “vëllazëri” …
Gjashtë muaj më parë në një debat publik në Greqi ju keni sulmuar me vendosmëri Steve Bannon për nacionalizmin dhe natyralizmin e tij. Në “Perandoria dhe Pesë Mbretërit” ju paralajmëruat për një tërheqje të SH.B.A. nga bota. A ka kontribuar kjo tërheqje në përgjigjen tonë të dobët, të vonuar, të vetë-dëmtuar ndaj pandemisë? A ka çuar “plaga e populizmit” (për të përdorur një nga frazat e tua)?
Një sëmundje është plagë. Është një fenomen natyror. Unë me të vërtetë dua të them “natyror” – i cili, nga rruga, mund të bëjë pak më modeste ekologët dhe ekspertët e tjerë në ndryshimin e klimës që të fajësojnë “njeriun”, ose “civilizimin” ose “teknicitetin”. Nuk ka asnjë lidhje me tërheqjen e askujt. Dhe, kur flasim për këtë plagë, patjetër që duhet të shpëtojmë nga kjo mënyrë e të menduarit moral dhe ndëshkues. Thënë kjo, unë do të shtoj dy pika. Së pari: Një nga arsyet pse përhapet virusi është politika, jo e Amerikës, por e Kinës; është qeveria kineze që gënjeu, ndëshkoi bilbilat e saj, censuroi gazetarët që donin të paralajmëronin botën dhe të nxirrnin opinionin publik etj. E dyta: Një nga arsyet pse murtaja është kaq e dhunshme është fakti që të gjitha demokracitë tona kanë sakrifikuar sistemet e kujdesit shëndetësor publik për dekada. Arianna Huffington publikoi një libër disa vjet më parë në lidhje me shembjen e infrastrukturave amerikane, përfshirë spitalet. Ajo kishte të drejtë. Kur shoh pamjet e zemrës së Nju Jorkut, kur marr lajme për miqtë e mi amerikanë që shkojnë në supermarket me frikë në stomakun e tyre, kur shoh se vendi më i fuqishëm në tokë ndonjëherë nuk ka as mundësinë të nderojë siç duhet dhe duke varrosur të vdekurin e saj, zemra ime vajton, po; por edhe unë nuk mund të ndihmoj duke menduar, se ka diçka të kalbur në Shtetin e George Washington, Abraham Lincoln dhe John Fitzgerald Kennedy. Dhe kjo, mjerisht, vjen nga shumë kohë më parë! Nuk është vetëm një evolucion i fundit! Dhe ka pak të bëjë, mjerisht, me Trump e kështu me radhë…
Demokracia perëndimore ka vështirësi në frymëmarrje. A është koronavirusi “Mbreti i Gjashtë”? A është ky “Mbreti” më i rrezikshëm se sa edhe kërcënimi Sovjetik? Nëse kontrolli shoqëror dhe të drejtat kufizuese janë të domosdoshme për të përballuar pandemitë, a është Kina gati të eksportojë në perëndim, krahas ventilatorëve të saj shumë të nevojshëm, sistemin e saj të markës tregtare të qeverisjes bazuar në mbizotërimin e kolektivit mbi individin?
Jo, jo dhe jo. Padyshim jo një “mbret”; asnjë “vullnet” i asnjë lloji; dhe kjo është arsyeja pse, meqë ra fjala, unë nuk ndihem aspak rehat me retorikën e “luftës”. Koronavirus nuk është një “armik”; është thjesht një virus i trashë pa tru që, herët a vonë, do të zhduket nga një vaksinë. E dyta: Sigurisht jo një kërcënim sovjetik; nuk ka asnjë mënyrë për ta krahasuar këtë me ndonjë fuqi mashtruese, totalitare ose terroriste; dhe, përsëri, ne do të mbizotërojmë kundër kësaj sëmundje shumë më lehtë sesa kemi bërë kundër Bashkimit Sovjetik. Dhe e treta: Kina sigurisht do të eksportojë ventilatorë dhe maska; pa dyshim që ata do të ngrejnë tezën e tyre, dhe do të përfitojnë – kundër SHBA dhe evropianëve – prej kësaj situate tragjike; por nuk mund ta imagjinoj eksportin e sistemit të tyre të qeverisjes! Për Greqinë (atdhe i demokracisë), për Francën (burim i Iluminizmit), për Amerikën (ende shoqëria më e madhe liberale në botë) do të ishte një humbje, fatkeqësi dhe poshtërsi.
Si një intelektual që keni hyrë në fenomenologjinë e pushtetit, a i besoni njerëzve me fuqi që të fitojnë fuqi të posaçme pa efektin anësor të zhvillimit të një pengese për kufizimin e të drejtave në çdo mundësi? Nëse “viruset” e reja, të përmirësuara dixhitale të mbikëqyrjes dhe kontrollit shoqëror, infektojnë dhe kolonizojnë “polisin”, si munden qytetarët, të trembur dhe të pafuqishëm në rrethanat aktuale, të luftojnë përsëri dhe të rimarrin të drejtat e tyre themelore?
Problemi i vërtetë është frika, keni të drejtë. Sigurisht që frika është normale. Sigurisht që të gjithë kemi miq dhe të afërm që janë goditur nga virusi. Por frika racionale nuk duhet të jetë përgjigja. Iracionale do të thotë të na udhëheqin të pranojmë çdo zgjidhje. Irracionale do të thotë të jesh i gatshëm të sakrifikosh të gjitha të drejtat tona në mënyrë që të shpëtojmë iluzionin e një garancie për të mos vdekur. Iracionale do të thotë të konsiderosh që asgjë nuk ka rëndësi, asgjë nuk ka vlerë, përveç frymëmarrjes. Kjo është ajo që Alexandre Kojeve, komentatori i shkëlqyer i Hegel, e quajti jetën e kafshëve, në fund të Historisë, në krahasim me jetën e vërtetë njerëzore në Histori reale. Kjo është ajo që ju nënkuptuat ju Grekët kur kundërshtuat “euzein” (jeta e mirë, jeta organike e përzier me vlera, etikë etj) dhe “zein”, fakti i të jetuarit të drejtë, si bimë ose peshk. Por, përsëri, le të jemi të kujdesshëm. Nuk do të them, siç bëni ju, “njerëz në fuqi”. Unë nuk do t’i vendosja të gjitha në të njëjtën thes. Ju keni ata si Viktor Orban në Hungari, i cili e shfrytëzon qartë mundësinë dhe shtyn axhendën e tij joliberale. Dhe ju i keni ata, në Francë, në Mbretërinë e Bashkuar, gjetkë, të cilët me siguri nuk kanë të njëjtin qëllim: të drejtat dhe liritë që ata pezullojnë në çast, ne do t’i kthejmë ato nëse dëshirojmë kështu.
Pushteti u heq qytetarëve të drejtat e tyre themelore për të luftuar sëmundjen. Pastaj ata janë të privuar nga të drejtat e tyre ekonomike pasi beteja kundër sëmundjes çon në shkatërrim të kapitalit. Nëse “plaga e populizmit” do të na çonte në plagë të vërtetë, a do të na çonte plaga e vërtetë në më shumë pabarazi dhe madje edhe më shumë populizëm? Si do ta prishim këtë cikël vicioz?
Për momentin, kemi. Shumica e shteteve u sollën siç duhet, me zgjuarsi dhe madje edhe me guxim, duke shmangur gabimet e mëdha të vitit 1929. Bankat qendrore luanin rolin e tyre. Edhe institucionet ndërkombëtare. Dhe sindikatat – dua të them punëtorët – luajtën gjithashtu lojën. Tani, shtetet nuk do të jenë në gjendje të shpërndajnë paratë nëpërmjet helikopterit në kohë të pacaktuar dhe pa kufij. Në një pikë, do të duhet të ndalet. Dhe ekonomia do të duhet të rifillojë. Si, pa rindërtuar ekonominë, sistemet e kujdesit shëndetësor do të rindërtohen, apo edhe të ndërtohen? Si, në një botë papunësie, duhet të shmangim një epidemi të dëshpërimit? Kjo është pyetja tani – për të mos përmendur mallkimet dhe shkatërrimet e tokës, të cilat nganjëherë po shfaqeshin thjesht nga pazhvillimi dhe të cilët mund të varroseshin përsëri në një shkretëtirë mjerimi, urie dhe… plagë të tjera! Unë jam kthyer përsëri nga Bangladeshi. Një vend shumë i dashur për zemrën time që kur isha atje, 49 vjet më parë, me luftëtarët e tyre të lirisë, gjatë Luftës së tyre çlirimtare. Kështu që shumë plagë po shkatërrojnë vendin. Duke filluar nga murtaja e varfërisë dhe ndryshimit të klimës …
Franca, Greqia, Italia, Spanja dhe vendet e tjera po kërkojnë solidaritet të financuar me Eurobond nga Berlini. Por kjo është sikur të jesh duke i kërkuar taksapaguesit gjerman të nënshkruajë për pjesën tjetër të Evropës pa detyrim bashkangjitur. A do të sillte kjo më tej perspektivat e të djathtës ekstreme gjermane anti-BE? A është kërkesa e Eurobondit aq e balancuar sa duhet moralisht për të rindërtuar imperativën morale të një Evrope më të Bashkuar?
Unë jam i sigurt vetëm për një gjë për momentin. Faleminderit Zotit që kemi Evropën! Pa të, pa solidaritetin minimal që ofron, pa Bankën Qendrore, pa mbështetjen e madhe financiare që vjen nga institucionet evropiane, të gjithë do të kishim kolapsuar! Nuk është bërë sa duhet, me siguri. Sidomos me Italinë që është, me Greqinë, vendlindja tjetër e Evropës – dhe ne nuk e kujtojmë veten aq sa duhet. Por, megjithatë, disa gjëra janë më marrëzi se të zakonshmet: “kriza dëshmon domosdoshmërinë e kombeve dhe kufijve“. Është e kundërta: Ajo dëshmon domosdoshmërinë e Evropës. Ose më mirë: domosdoshmërinë për më shumë Evropë.
Plagët i paraprinë rënies së të mëdhenjve. Murtaja në Athinën e lashtë çoi në prishjen e Athinës. Murtaja e Justinianit kontribuoi në rënien e Bizantit. A dyshoni se është e pashmangshme që epoka e pandemive përfundimisht të çojë në një rend të ri botëror?
Nëse Perëndimi mbyllet brenda kufijve dhe barrikadave të tij, po. Rreziku i vërtetë, tani, është atje. Do të ishte të thuash “lamtumirë botës”. Do të ishte të lëmë të gjithë ndikimin tonë kulturor te aktorë si Kina apo edhe India. Dhe do të ishte mbyllja e derës. Nëse e shohim këtë plagë si një pretekst të ri për mbyllje dhe tërheqje, atëherë, po, do të jetë një datë e madhe në historinë e gjatë të rënies sonë.
Eunews.al
