Lidershipi Europian për të shpëtuar multilateralizmin
Covid-19 me siguri do të ndikojë sistemit ndërkombëtar, duke theksuar dhe përshpejtuar dinamikën globale tashmë të krijuar me vite. E gjendur në një nga epiqendrat e krizës, Europa deri tani është fokusuar në ceshtjet e brendshme të saj. Një përgjigje evropiane ndaj pandemisë është ekzistenciale për Bashkimin Evropian, por po aq e rëndësishme do të jetë të kërkojë të luajë plotësisht një rol ndërkombëtar në këtë krizë.
Ne e kemi ditur për ca kohë se bota ka dalë nga momenti i tij unipolar, në të cilin mbizotëronte hegjemonia amerikane në sistem. Ne e kemi ditur këtë pasi që qendrat e tjera të pushtetit, duke filluar nga Kina, u shfaqën në tabelën globale të shahut, duke shkaktuar një konkurrencë dhe rivalitet midis superfuqive. Është një rivalitet që ne e kemi parë tashmë në fushat tregtare dhe dixhitale. Me Covid-19, është kthyer në një konflikt që ka marrë karakteristika ideologjike dhe propagandistike.
Kina, fillimisht bisha e zezë e koronavirusit, ka provuar në javët e kaluara të përdorë dy avantazhet e saj krahasuese. Si vendi i parë që merrej me virusin, Kina ka svendosur ritmin e mbylljeve, të ndjekur më pas nga shtetet e tjera, duke filluar nga Italia dhe vendet e tjera anëtare të BE-së. Sigurisht, evropianët kanë shmangur format më shtrënguese, kufizuese dhe manipuluese të bllokimit kinez, si dhe mbledhjen e frikshme të të dhënave përmes gjurmimit, të përdorura po për të shmangur infektimin, por ndoshta edhe për qëllime të tjera. Megjithë ndryshimet, Kina gjithsesi është vendosur si një model bllokimi, i lumtur në ndarjen e përvojës dhe rekomandimeve për Evropianët.
Përveç modelit, Kina ka dhënë rolin e saj si një qendër globale prodhuese, duke eksportuar maska, ventilatorë, reagentë dhe respirator në të gjithë botën. Me shumë mundësi realizimi i kësaj fuqie që rrjedh nga një ndërvarësi asimetrike do të çojë në një rishikim të konsiderueshëm të globalizmit, përmes një shkurtimi të zinxhirëve të vlerës dhe tepricave më të mëdha në sistemin ekonomik botëror. Po aq e vërtetë është edhe fakti që evropianët e dinë shumë mirë që, pa maska dhe ventilatorë, kriza, edhe shëndetësore edhe ekonomike, mund të tejkalohet vetëm përmes një solidariteti më të madh evropian. Por, megjithë këtë vetëdije, kur është fjala për udhëheqjen globale, Kina është shfaqur kandidat si kurrë më parë në këto javë mbyllëse.
Kjo ka ardhur në të vërtetë jo për shkak të meritave kineze po nga mungesa e meriës amerikane gjatë krizës. Thelbi nuk është suksesi kinez në menaxhimin e dimensioneve globale të Covid-19, por mungesa totale e udhëheqjes amerikane. Shtetet e Bashkuara janë plotësisht “MIA” (missing in action/ mungesë në veprim), dhe boshllëku i lënë prej tyre tani është mbushur nga të tjerët. Obsesioni i Trump me virusin kinez, ndalimet e njëanshme, përpjekjet për të blerë një kompani gjermane për të siguruar një ekskluzivitet të mundshëm në vaksinën e ardhshme, si dhe shtrëngimi çnjerëzor i sanksioneve mbi një Iran që përballet me pandeminë janë të gjitha shenja të një mungese të paprecedentë të udhëheqjes amerikane. Në të kaluarën, kishte nga ata që e donin dhe e urrenin rolin global të Shteteve të Bashkuara, por askush nuk vuri në dyshim fuqinë e tij. Sot, është mungesa e udhëheqjes amerikane që godet. Kina nuk ka gjasa të fitojë mantelin e liderit global. Por është e qartë që Shtetet e Bashkuara e kanë humbur (përkohësisht) këtë mantel.
Një botë pa udhëheqje globale ka të ngjarë të jetë gjithashtu një botë në të cilën sistemi multilateral, një interes ekzistencial për Bashkimin Evropian, do të dobësohet më tej. Tashmë ne po e vëzhgojmë atë në G7, ku konflikti SHBA-Kinë parandaloi një qëndrim konsensual mbi krizën. Edhe më dramatike, ne po e përjetojmë këtë me sulmin frontal të administratës Trump ndaj Organizatës Botërore të Shëndetit (OBSH), i akuzuar se është kolonizuar nga Kina.
Kjo është arsyeja pse ngritja e vështrimit nga Evropa do të jetë i rëndësishëm për Bashkimin Evropian që në vetvete përfaqëson formën më radikale të multilateralizmit që është eksperimentuar ndonjëherë. Në një botë të përcaktuar nga një rivalitet në rritje midis Shteteve të Bashkuara dhe Kinës, në të cilën viktima e parë rrezikon të jetë multilateralizëm ndërkombëtar, një autonomi strategjike e Bashkimit Evropian bëhet gjithnjë e më e rëndësishme. Vetëm përmes një Unioni autonom do të jemi në gjendje të shmangim tërheqjen nga Xi dhe Trump, duke marrë përsipër përgjegjësitë tona globale dhe të luajmë rolin tonë në mbrojtjen e multilateralizmit dhe institucioneve ndërkombëtare, duke filluar nga Kombet e Bashkuara.
Qëllimi nuk është vetëm mbrojtës. Covid-19 tashmë ka treguar qartë se problemi ndërkombëtar qëndron në dobësinë e institucioneve. Ne kemi nevojë për më shumë, jo më pak, për rregulla, norma dhe institucione globale. Ne kemi provuar kufijtë e një kompanie ndërkombëtare që thjesht monitoron dhe sugjeron pa fuqinë e vërtetë për t’u zbatuar. Si mbrojtësi kryesor i Kombeve të Bashkuara, i takon Evropës të sigurojë që bota pas Covid-19 të shënohet nga një moment i rinovuar i OKB. Jo më pak e rëndësishme do të jetë puna për mobilizimin e një reagimi të koordinuar ekonomik, duke filluar me G7 dhe G20, si dhe duke siguruar që rimëkëmbja ekonomike është një rikuperim jeshil. Në vitin 2021 G7, G20 dhe COP26 do të jenë të udhëhequr nga Evropa. Prandaj do të jetë një kohë jo vetëm për të konsoliduar dhe forcuar këto formate shumëpalëshe, por edhe për të dëshmuar konkretisht se Unioni dhe Mbretëria e Bashkuar do të jenë në gjendje të bashkëpunojnë pas Brexit.
Po aq e rëndësishme do të jetë udhëheqja evropiane në promovimin e axhendës së zhvillimit të qëndrueshëm, duke filluar nga Afrika. Covid-19 do të ketë pasoja shkatërruese në kontinent edhe nëse Afrika arrin të përmbajë përhapjen e virusit. Vetëm efektet indirekte të rrezikut të krizës globale ekonomike që paraqesin një kërcënim ekzistencial për një kontinent të shënuar nga dobësi ekstreme institucionale, ekonomike, politike, sociale, energjetike, mjedisore dhe sigurie. Prandaj do të jetë thelbësore të sigurohet që në kornizën tjetër financiare shumëvjeçare, nuk ka vetëm një fond ambicioz të Rimëkëmbjes, por edhe fonde të konsiderueshme për veprimin e jashtëm të Unionit.
Në një botë pas Covid-19, solidariteti evropian, i brendshëm dhe ndërkombëtar, do të jetë një interes parësor evropian.
euractiv.it/Eunews.al
